Juist inzicht helpt de mens om zichzelf te ontplooien en zijn toekomst te ontwikkelen. Want daarop berust geldigheid van overtuiging, geldigheid van handeling en innerlijke rust. Juist begrip verlicht het inzicht van de mens, stelt hem in staat onderscheid te maken tussen goed en kwaad en tussen het rechte- en het slechte pad. Op basis van een juist inzicht en een heldere visie wordt de weg tot Allah duidelijk, waardoor het leven ook een stuk makkelijker wordt. Echter, begripsverwarring heeft negatieve consequenties voor het leven van een mens. Een van deze begrippen is het concept van causaliteit, op basis waarvan de natuur en sociale wetten zijn georganiseerd. Het begrip causaliteit is gekoppeld aan twee zeer belangrijke thema’s:

1. het eerste is de islamitische geloofsleer, zoals schepping van menselijke daden, het begrip  al-Qadaa’ en al-Qadar en de menselijke wil.
2. En het tweede thema dat aan het begrip causaliteit wordt gekoppeld, is het interpreteren van religieuze uitspraken uit de heilige teksten.

De heilige Koran benadrukt dat gevolgen verbonden zijn met hun oorzaken. Er bestaat geen gevolg zonder oorzaak: sociale relaties, kosmische verschijnselen en planten zijn allen causaal met elkaar verbonden. Causaliteit bestaat uit de oorzaak, veroorzaker en gevolg. Imam al-Zarkashi definieerde de causaliteit als iets dat bijdraagt aan een gevolg. Het is niet de hoofd beïnvloeder in het proces, maar het is slechts een middel. Hij zei: het touw is bijvoorbeeld het middel om water uit de put te halen, maar het is niet de hoofdspeler in het putten van water uit de put. De hoofdveroorzaker in dit proces is degene die het touw in beweging brengt. Over de causaliteit in de natuur zegt Allah s.w.t: «En Hij is het die de winden zendt om nog voor Zijn barmhartigheid uit goed nieuws te brengen totdat Wij, wanneer zij dikke wolken dragen, die naar een droog land brengen. Dan laten Wij daarmee water neerkomen en Wij laten daardoor allerlei vruchten groeien. Zo laten Wij ook de doden opwekken. Hopelijk zult u zich laten vermanen» 7/57. Dit vers laat zien dat de wind volgens kosmische redenen waait. Wind maakt de wolken in stapels en in delen; vervolgens brengt de wind de wolken aan de hemel volgens kosmische wetten naar een bepaalde landen. Kosmische wetten zijn goddelijke wetten. Het neerdalen van water uit de hemel gebeurt volgens goddelijke wetten, groei van planten uit de aarde gebeurt door water dat uit de wolken komt; dit behoort ook tot de natuurwetten van Allah, de Almachtige. De verborgen kracht achter deze wetten is Allah, de Almachtige. De natuurwetten zijn goddelijke wetten.  De goddelijke wetten zijn de manier waarop Allah s.w.t. het universum en het leven heeft geregeld. Deze wetten zijn eeuwig: zij veranderen niet en worden niet gewijzigd. In de Koran zegt Allah s.w.t.: «U zult inde wetten van Allah geen verandering vinden en u zult in de wetten van Allah geen wijziging vinden» 34/43.

Denkbeelden van de Koran ontkennen spontaniteit en toeval in alles wat er in het universum gebeurt, vanaf het begin van het bestaan tot elke beweging daarna. De islamitische opvatting ontkent iedere vorm van fatalisme. Fatalisme is de leer die aanneemt dat menselijke daden vooraf bepaald zijn. Helaas beïnvloedt fatalisme tot op de dag van vandaag het leven van veel mensen. De Koranverzen benadrukken de vrije wil van de mens en zijn verantwoordelijkheid voor zijn daden. In de Koran staat: «Wij hebben hem de weg gewezen, wordt hij dankbaar of ondankbaar» 76/3. Een van de voorbeelden uit de Koran die benadrukken dat gevolgen van omstandigheden verband houden met hun oorzaken is de opdracht van Allah de Almachtige tot Maryam, vrede zij met haar, om de palmboomstam te schudden zodat de rijpe dadels kunnen vallen, zodat zij zichzelf kan voeden. In de Koran staat: «En schud de stam van de palmboom naar je toe dan zullen er rijpe dadels op je vallen» 19/25. Hiermee leert Allah s.w.t. de mensen om een actieve rol in het leven aan te nemen. Het bewegen van de boomstam in het verhaal van Maryam behoort tot het in acht nemen van het vereiste causale verband. Een van de voorbeelden van causaliteit die verband houdt met vertrouwen op Allah: «Een man kwam naar de Profeet en zei: O Profeet van Allah, zal ik mijn kameel vastbinden en op Allah vertrouwen of zal ik haar loslaten en vertrouwen op Allah? Hij zei: Bind haar vast en vertrouw op Allah» Tirmithi.

Causaliteit in de geneeskunde vanuit een islamitisch perspectief

Een van de voorbeelden van causaliteit die verband houdt met de geneeskunde, is de uitspraak van de profeet v.z.m.h.: «Voor elke ziekte is er een geneesmiddel. Wanneer het geneesmiddel de ziekte bereikt, zal men met de wil van Allah genezen worden» Moslim. Als u de volgende uitspraken van sayyidoena Mohammed v.z.m.h. bestudeert: «Bind haar vast en vertrouw op Allah» en «Wanneer het geneesmiddel de ziekte bereikt, zal men met de wil van Allah genezen worden», dan ziet u dat de profeet Mohammed v.z.m.h. de zichtbare fysieke oorzaak met de verborgen kracht die invloed heeft op de oorzaak heeft samengebracht. In het boek van Allah, de Almachtige, staat dat de oorzaak niet uit zichzelf invloed heeft op het gevolg. Gevolgen kunnen niet tot stand komen zonder de verborgen kracht van Allah s.w.t. en Zijn toezicht. Hij, de Almachtige, is degene die invloed heeft op een oorzaak, Hij regeert het universum en Hij is het brein achter alles wat er in de kosmos gebeurt. In de Koran staat: «Zien  jullie wat jullie zaaien? Zijn jullie het die het doen groeien of zijn Wij het die het doen groeien? Als Wij hadden gewild, hadden Wij het tot gruis gemaakt, dan zouden jullie klagen. Wij zijn met de schuld beladen. Nee, ons is alles ontroofd. Zien jullie het water dat jullie drinken? Hebben jullie dat uit wolken naar beneden laten komen, of zijn Wij het die het naar beneden laten komen? Als Wij hadden gewild, hadden Wij het bitter gemaakt. Als jullie toch eens dankbaar zullen zijn» 56/63-70. Verschillende verzen in de Koran benadrukken het principe van causaliteit en het gebruik maken van oorzaak-gevolgrelaties. De oorzaak-gevolgrelatie bevat twee daden:

1. de eerste is de goddelijke daad die invloed heeft op een causaal verband
2. de tweede is de menselijke daad die gebaseerd is op het gebruik maken van oorzaak-gevolgrelaties.

Allah s.w.t. schept de causaliteit voor de mens als middel om zijn beoogde doelen te bereiken. Het volgende vers benadrukt dat causaliteit ondergeschikt is aan de goddelijke wil. Allah s.w.t. zegt: «Zo leerden zij van hen hoe zij een scheiding tussen een man en zijn echtgenote kunnen veroorzaken. Zij kunnen niemand daarmee schaden, behalve met toestemming van Allah» 2/102. De heilige Koran benadrukt dat Allah s.w.t. zorgt voor het levensonderhoud van Zijn schepselen. In de Koran staat: «Er is geen levend wezen op aarde of Allah zorgt voor zijn levensonderhoud» 11/6. Hij, de Almachtige, drong er bij Zijn schepselen op aan om op grond van causaliteit in hun levensbehoeften te voorzien. Allah s.w.t. spoort mensen aan om zich in te zetten voor hun levensonderhoud. In de Koran staat: «Hij is het die de aarde aan jullie onderworpen heeft. Gaat dan door haar landerijen en eet van Zijn voorzieningen» 66/15.   

Foto van Naveen Kumar