Als we zoeken naar een overzicht van de definitie van de essentie van de mens door de geschiedenis heen, dan vinden we verschillende en uiteenlopende definities. Allen gaan terug tot de cultuur en het geloof van de persoon die deze heeft geformuleerd. Deze verschillen zijn toe te schrijven aan de veelheid van religies en culturen. Wij vanuit onze islamitische leer zijn zo zeker dat de definitie van de Koran al-kariem de juiste definitie van de essentie van de mens is. De mens, gedacht in termen van omvang en tijd is in verhouding met andere schepselen zeer klein en zijn leven is van korte duur. Het menselijke leven resulteert in de maximale leeftijd van een paar jaar. Wanneer hen wordt gevraagd: ﴾Hoe lang hebben jullie (hier) verbleven, dan zeiden zij: wij verbleven (hier) een dag of een gedeelte van een dag﴿ 18/19. Zeg! Wat is de waarde van de mens in termen van zijn organen en in termen van tijd en plaats. Wanneer het menselijk lichaam wordt ontbonden, vindt u slechts een verzameling van ijzer en fosfor. Allah s.w.t. zegt in de Koran al-kariem: ﴾En toen jouw Heer tot de engelen zei: ik ga een mens scheppen van klei, uit zwart slijk gevormd. Als Ik hem gevormd heb en hem iets van mijn geest heb ingeblazen, valt dan in eerbiedige buiging voor hem neer﴿ 15/28, 29. Vanuit de materialistische visie heeft de mens dan geen meerwaarde, maar zijn waarde ligt in de goddelijke geest die Allah s.w.t. in hem heeft geblazen. Vanwege deze goddelijke ademstoot heeft Allah s.w.t. de engelen bevolen om voor de eerste mens op aarde te knielen bij wijze van groet en eerbied. Deze goddelijke ademstoot verhoogde de status van de mens, zowel in de hemelen als op aarde. De waarde van de mens ligt niet in de grootheid van zijn lichaam, noch in de kracht van zijn spieren; als dit zo was, dan was de olifant hoger in rang dan hij. Voor de goddelijke geest heeft Allah s.w.t. voor hem alles in de hemelen en op de aarde geschapen. Allah s.w.t. zegt: ﴾Allah is Degene Die de hemelen en de aarde heeft geschapen en Die uit de hemel water heeft laten neerdalen en Die daarmee vruchten heeft voortgebracht voor jullie levensonderhoud. En Hij maakte voor jullie de schepen dienstbaar om op Zijn bevel op zee te varen en Hij maakte voor jullie de rivieren dienstbaar. Hij maakte voor jullie de zon en de maan en de dag en de nacht dienstbaar in hun vaste loop. Hij heeft jullie alles wat jullie Hem gevraagd hebben gegeven en als jullie de gunsten van Allah willen tellen, dan kunnen jullie het niet opsommen. De mens is werkelijk zeer onrechtvaardig en ondankbaar﴿ 14/32, 34.

De bereidheid van de mens tot het goede & het kwade

Allah s.w.t. heeft de mens geschapen om het goede en de vrede op de aarde te bevorderen en niet om mensen angst aan te jagen en zedeloosheid te voeden. De profeet v.z.m.h. beschreef de werkelijkheid van de mens als volgt: «Er zijn mensen die de sleutel tot het goede zijn en het kwaad bestrijden en er zijn mensen die de sleutel tot het kwaad zijn en het goede bestrijden. Toeba (veel vreugde) voor degenen die de sleutel tot het goede zijn en wee voor degenen die de sleutel tot het kwaad zijn » Ibn Majeh. In ieder mens zit een lichtpuntje, daarin bevindt zich de bereidheid tot het goede en tot rechtvaardigheid. Daardoor zal hij de sleutel tot het goede zijn, de gids naar het rechte pad en zal hij hervorming tot stand brengen. Maar ook zit in ieder mens een duister puntje: daarin bevindt zich de bereidheid tot het kwaad en misleiding. Daardoor zal hij de sleutel tot kwaad zijn, zedeloosheid verspreiden en mensen angst aanjagen. Dit alles hangt af van de bereidheid van de individuele mens. Waar kiest hij voor?. De normale mens streeft naar het bevorderen en ontwikkelen van zijn bereidheid tot het goede en rechtvaardigheid. Daardoor kan hij zijn Heer in de hemel gehoorzamen en de vrede op de aarde beovrederen. De aanbidding van Allah s.w.t. en gehoorzaamheid aan Hem zijn de doelen waarvoor de mens geschapen is. Het gehoorzamen aan Allah s.w.t. draagt bij tot spirituele groei en welbevinden. Allah s.w.t. zegt: ﴾Zij die geloven en deugdelijke daden doen, zij zijn de beste schepselen﴿ 98/7. Zoals de mens de mogelijkheid heeft om zich goed te gedragen, zo heeft hij ook de mogelijkheid om zich te onderwerpen aan zijn zelfzuchtige begeerten en zijn morele degradatie teweeg te brengen. Daarvoor wordt er bloed vergoten en worden vredelievende burgers vervolgd. Dit alles wat we vandaag de dag zien aan misdaden tegen de menselijkheid wordt veroorzaakt door diepe haat en hebzucht van enkelen. Allah s.w.t. beschrijft in het volgende vers de achtergrond van sommige mensen: ﴾En Wij troffen de meesten van hen aan als mensen die zich niet aan een verbond hielden. En de meesten van hen troffen Wij zeker aan als zwaar zondigenden﴿ 7/102.

Moraliteit in de Koran

Allah s.w.t. heeft in verschillende verzen in de Koran het gezicht van de menselijke moraliteit uitvoerig besproken. Deze bevindt zich tussen de hoogste en normen en de laagste morele waarden. Allah s.w.t. benadrukt deze werkelijkheid als volgt: ﴾Hij dan die geeft en Allahvrezend is. En in het Paradijs gelooft. Die zullen Wij de weg tot het gemakkelijke banen. En degene die gierig en genoegzaam is en die het Paradijs voor leugen verklaart. Die zullen Wij de weg tot het moeilijkste banen﴿ 92/5, 10. Allah s.w.t. verdeelt de mensen in twee categorieën, ongeacht hun rassen, etniciteit en kleur. De eerste gelooft in de Allah, de Almachtige, houdt zich aan de essentie van de leerstellingen van de Koran, aanbidt zijn Heer en bejegent zijn medemens op een fatsoenlijke manier. Daardoor zal hij innerlijke rust genieten, zowel in dit leven als in het Hiernamaals. De tweede negeert Allah’s geboden, neemt afstand van de essentie van de leerstellingen van de Koran en onderdrukt zijn medemens. Daardoor zal hij onder innerlijke onrust lijden. De Koran al-kariem deelt de mensen door een objectieve classificatie in en niet op grond van hun etniciteit noch op hun politieke kleur. De bron van de ellende en van het lijden van de mens is zijn hebzucht die in de diepte van zijn hart in vulkanen van agressie verandert. De Koran al-kariem geeft ons een duidelijk beeld van de menselijke ziel. Allah s.w.t. zegt: ﴾De mens is vreesachtig geschapen. Wanneer hem het kwaad treft, is hij terneergeslagen en wanneer hem het goede treft, is hij gierig﴿ 70/19, 21. De edele Koran beschrijft ook de mens als ondankbaar, ontkennend, zwakker, haastig en als een onrechtvaardige schurk. Allah s.w.t. zegt: ﴾De mens is werkelijk zeer onrechtvaardig en ondankbaar) 14/34. En zegt: ﴾En Wij hebben in deze Koran voor de mensen allerlei voorbeelden uiteengezet, maar de mens is het meest van al twistziek﴿ 18/54. En in ander vers zegt Allah, de Almachtige: ﴾En de mens is haastig (van aard)﴿ 17/11. In een andere vers zei Hij weer: ﴾De mens is zwak geschapen﴿ 4/28. Zo de mens een fysieke zichtbaar bestaan heeft, zo heeft hij ook een onzichtbare innerlijke bestaan. Er zijn voor het innerlijke bestaan lichtende soldaten die de menselijke ziel  richten op gehoorzaamheid aan Allah en aan het verrichten van goede daden. Eveneens zijn er satanische soldaten die de menselijke ziel richten op ongehoorzaamheid aan Allah en het kwade. De mens wordt de beste der schepselen van Allah s.w.t. beschouwd en tegelijkertijd kan hij de slechtste zijn. De positionering van de mens hangt af van zijn overtuiging en daden. De profeet v.z.m.h. zei: «De shaytan heeft invloed op de zoon van Adam en de engel heeft het ook. De ingeving van de shaytan is het dreigen met kwaad en de waarheid verwerpen. De ingeving van de engel is het zich richten op het goede en aanname van de waarheid. Wie deze laatste ingeving vindt, hij moet weten dat deze van Allah komt; daarvoor moet hij Allah  prijzen. Wie de eerstgenoemde ingeving vindt, hij moet toevlucht bij Allah zoeken tegen de shaytan ar-rajiem. De profeet v.z.m.h. reciteerde het volgende vers: ﴾De Shaytan dreigt jullie met armoede en beveelt jullie zedeloosheid﴿ 2/268.» Tirmithi.