Het islamitische geloof tekent een compleet en een bijzonder beeld van het leven; datgene wat de barmhartige en genadevolle Allah heeft geopenbaard. Zijn boek is al-Koran al-Kariem en sayyidoena Mohammed ﷺ heeft de betekenissen en doelen ervan verduidelijkt. Een uitgebreid boek dat plaats biedt aan tijd, ruimte en de gehele mens. Al-Koran al-Kariem is de bron voor de menselijke waarden, goddelijke wetgeving en de spirituele voeding. Al-Koran al-kariem benadrukt de schoonheid van de islam door middel van zijn:

• goddelijkheid,
• zachtheid,
• alomvattendheid,
• menselijkheid,
• gematigdheid
• en universaliteit.

Het is een religie die niet voor een beperkte groep is, noch voor een specifiek ras, maar eerder voor de mensheid als geheel met hun verschillende afkomsten, kleuren en talen. Allah s.w.t. heeft de islam kenmerken gegeven die hem geldig maken voor elke tijdsperiode, plaats en situatie. Een van deze kenmerken is dat zijn bron en doelstelling goddelijk zijn. De bron is een openbaring van de Almachtige Allah aan de Zegel van Zijn gezanten, sayyidoena Mohammed vz.m.h. In al-Koran al-kariem staat: «Zo hebben Wij aan jou een geest door Onze beschikking geopenbaard. Jij wist niet wat het boek, noch wat het geloof was, maar Wij hebben het tot een licht gemaakt waarmee Wij van Onze dienaren wie Wij willen de goede richting wijzen. En jij wijst de richting naar een juiste weg» 42/52. Het doel van de islam is de mens te leiden en hem geestelijk en moreel te onderwijzen. Allah s.w.t. zegt hierover: «Jullie die geloven! Geeft gehoor aan Allah en de gezant, wanneer Hij jullie oproept tot wat jullie levend maakt en weet dat Allah zich stelt tussen de mens en zijn hart en dat jullie tot Hem verzameld zullen worden» 8/24.

Een religie voor de rede en de geest

De islamitische visie wordt onderscheiden van de filosofische visie door de goddelijkheid. De goddelijkheid wekt waakzaamheid in het menselijk geweten, geeft interactie met menselijke gevoelens en versterkt de relatie tussen de mens en de Schepper van het bestaan. De islam is een goddelijke benadering in geloofsleer, wetgeving, aanbidding en gedrag. Islamitische maatstaven beschermen de rede tegen extremisme en het volgen van begeerte. Allah s.w.t. beschouwt de gezonde geest als kern van het dragen van verantwoordelijkheid (manaat at-taklief). De religieuze plichten worden alleen opgelegd aan mensen die psychisch gezond zijn. Hierover zei sayyidoena Mohammed ﷺ: «De pen is opgeheven voor drie personen: de slapende totdat hij of zij wakker wordt, het kind totdat hij of zij de puberteit bereikt en de krankzinnige totdat hij of zij tot rede komt» Aboe Daoud. Allah s.w.t. heeft de rede gemaakt tot de belangrijkste gids om de betekenissen van al-Koran al-kariem en de profetische hadieth te begrijpen. Allah s.w.t. beschouwt de rede als de wijze gids die de openbaring op de menselijke feiten toepast.  Allah s.w.t. heeft de rede in staat gesteld om oplossingen te vinden voor de meest dringende kwesties.

Ijtihad is een mentale handeling die gebaseerd is op denken, kijken, analogie, istihsaan (voorkeur) en het algemene belang in acht nemen. In al-Koran al-Kariem staat: «Hebben zij dan niet op de aarde rondgereisd terwijl zij harten hebben waarmede zij konden beseffen of oren waarmede zij konden horen! Toch zijn het niet de ogen die blind zijn, maar de harten die in de borsten zijn, zijn blind» 22/46. Een bron geeft voor een visie een essentiële waarde. Want de filosofische opvatting is onderhevig aan menselijke fouten en hartstocht. Maar de goddelijke openbaring daarentegen is de bron van vertrouwen, vrij van onvolmaaktheid, onwetendheid en hartstocht. De goddelijke openbaring is een essentiële bron voor het menselijk denken. Hiermee kan de mens zijn gedachten en gedrag evalueren en rechtzetten. De mens is een wezen dat gebonden is aan de grenzen van ruimte en tijd. Hij heeft niet het vermogen om de grenzen van ruimte en tijd te overschrijden en hij heeft ook niet het vermogen om buiten de grenzen van zijn menselijke natuur en functie te kijken en te handelen.

Leiding, richting en houvast ongeacht tijd, plaats en context

Het hoogste doel is dat de mens een zuivere dienaar van de Almachtige Allah moet zijn en niet een slaaf voor lusten en genoegens. Met dit doel bevrijdt de mens zichzelf van slavernij aan egoïsme en psychische verlangens. Een ander kenmerk van de islamitische visie is standvastigheid aan primaire- en flexibiliteit in secundaire bronnen. Standvastigheid aan verplichte- (fard) en flexibiliteit in aanbevolen aanbiddingen (mustahab). Standvastigheid aan morele waarden en flexibiliteit in deugden. Standvastigheid staat duidelijk geschreven in de overtuigende verzen van al-Koran al-kariem en ook in de Sunnah van sayyidoena Mohammed ﷺ. Al-Koran al-kariem is de basis voor islamitische aanbiddingen en gedrag en de Sunnah is de praktische uitleg van wat er in al-Koran al-kariem staat. Allah s.w.t. zegt: «En Wij hebben tot jou Thikr (al-Koran) neergezonden opdat jij de mensen duidelijk maakt wat tot hen is neergezonden en opdat zij wellicht zouden nadenken» 16/44. Allah s.w.t. heeft de bronnen van de islam zo gemaakt dat ze vitaliteit en flexibiliteit uitstralen, waardoor ze temporele en ruimtelijke veranderingen kunnen doorstaan. De verzen van al-Koran al-kariem stellen de mens in staat zich positief aan verschillende levensomstandigheden aan te passen. In verschillende bronnen en doelen van de islam vinden we uitingen van flexibiliteit. In al-Koran al-kariem staat: «Allah wil met jullie het gemakkelijke en niet het moeilijke» 2/185. De flexibiliteit van het Boek van Allah s.w.t. wordt ook duidelijk weergegeven in het volgende vers: «Hij heeft slechts voor jullie verboden de dode dieren, het bloed, het varkensvlees en het vlees van de dieren waarover bij het slachten een andere naam dan die van Allah is uitgesproken. Maar wie door nood gedwongen is, zonder het te begeren en zonder te overtreden, voor hem is het geen zonde. Allah is vergevend en barmhartig» 2/173. De flexibiliteit van de islam is ook weergegeven in de breedte op het gebied van vrijstelling, waar genoeg ruimte is voor het denkvermogen van de mens. Het is niet willekeurig of toevallig ontstaan, maar het is eerder een zaak die door Allah s.w.t. is bedoeld, zodat de Schriftgeleerden ernaar streven het algemeen belang en legitieme doeleinden te bereiken. In deze context zei sayyidoena Mohammed ﷺ: «Al-halaal is hetgeen dat Allah Halaal in Zijn Boek heeft verklaard, en al-haraam is wat Allah Haraam in Zijn Boek heeft verklaard. En hetgeen waar Hij over zweeg, is wat vergeven is» Tirmithi. Om de flexibiliteit van de islam te waarborgen, hebben de moslimschriftgeleerden uit het bestuderen van al-Koran al-kariem en de hadieth, jurisprudentiële (fiqh) stelregels ontwikkeld als epistemologische basis om antwoorden op hedendaagse vraagstukken te geven. Er zijn vijf hoofd jurisprudentiële (fiqh) stelregels ontwikkeld en ongeveer vijftig secundaire fiqh stelregels:

• 1e: Handelingen worden beoordeeld op basis van de intentie.
• 2e: Zekerheid wordt niet overruled door twijfel.
• 3e: Het kwaad moet worden geëlimineerd.
• 4e: De gewoonte is leidend.
• 5e: Ontbering verwekt verlichting.