De kwestie van al-qadaa’ en al-Qadar (goddelijk besluit en voorbestemming) is één van de belangrijkste onderwerpen met betrekking tot het menselijk leven. Geloof in al-qadaa’ en al-Qadar vormt de kern van onze islamitische geloofsleer. Maar wat is het concept van al-qadaa’ en al-Qadar vanuit de islamitische geloofsleer? Heeft de mens een vrije wil of ligt zijn lot al vanaf zijn geboorte vast? 

Definitie van al-qadaa’

Eén van de bekende definities van al-qadaa’ is: “Allah heeft in de eeuwigheid de dingen overeenkomstig Zijn wil al voorbestemd zoals ze nog steeds zijn”. Als we kijken naar de zonsopgang,  zonsondergang, menselijke geboorte en dood zijn deze allemaal in de eeuwigheid door de wil van Allah s.w.t vastgelegd. In de Koran al-kariem staat: «Ieder zal de dood proeven» 3 /185.  Dat wil zeggen, dat de Almachtige Allah in de eeuwigheid al heeft bepaald dat de bestemming van ieder mens na zijn geboorte en zijn leven in deze wereld de dood is, in de zin dat al-qadaa’ is wat Allah, de Gezegende en Allerhoogste, verordent waar geen menselijke invloed mogelijk is. Al-Koran al-kariem benadrukt de beperking van het menselijk leven. We lezen in soerat an-nahl: «Als Allah de mensen het onrecht dat zij plegen zou aanrekenen, dan zou Hij op de aarde geen levend wezen overlaten. Maar Hij geeft  hen uitstel tot een bepaalde tijd. Wanneer hun tijd dan komt, kunnen zij geen moment uitstellen noch vervroegen» 16 /61.

Definitie van al-Qadar

Al-Qadar wordt als volgt gedefinieerd: “dingen laten ontstaan volgens een specifieke mate en een specifiek aspect, overeenkomstig de raad van de wil van de Almachtige Allah”. Als leven en dood zijn bepaald door de Almachtige Allah (al-qadaa’),  dan is al-Qadar hóe de dood tot stand komt en waar een persoon invloed op kan hebben. Want al-Qadar heeft betrekking op oorzaak en gevolg. Allah s.w.t. heeft de mens, de wereld en andere schepselen volgens bepaalde wetten geschapen. Ieder mens sterft door een bepaalde reden; sommigen zullen overlijden door verdrinking, anderen door een auto-ongeluk en weer een ander zal door een specifieke ziekte overlijden. Al-qadaa’ betreft de gebeurtenissen waarop de mens geen enkele invloed heeft, zoals zijn geboorte als zuigeling, vervolgens groeit men op en wordt hij een jonge man of zij een jonge vrouw, dan een oude man of een oude vrouw en vervolgens komt men te overlijden. en al-qadar is gerelateerd aan menselijk handelen en wil.

De Almachtige Allah heeft ons door Zijn wil de wilskracht gegeven en het vermogen om iets te doen of te laten. Dat wil zeggen dat ieder van ons uit zijn eigen vrije wil die Allah hem of haar gaf, hier kwam om het vrijdaggebed te verrichten, zonder enig sturing in zijn vrije wil of dwang. Dit is de geest van de betekenis van het volgende Koranvers: «En jullie zullen het niet willen, slechts als Allah het wil» 76/30.

Al-qadaa’ en al-qadar in het dagelijks leven van moslims

Degene die ons sociaal gedrag onderzoekt, komt erachter dat onze omgang met al-qadaa’ en al-qadar in ons dagelijks leven oppervlakkig is. We distantiëren ons vaak van onze verantwoordelijkheid en we leggen het op al-qadaa’ en al-qadar. We horen vaak één van ons zeggen dat dit onvermijdelijke qadar is en alles wat ons overkomt, komt dan van Allah. Deze uitspraak lijkt waar te zijn, maar in de essentie draagt deze uitspraak de leer van het fatalisme bij zich, die aanneemt dat de mens geen vrije wil heeft en dat al zijn handelingen vooraf al zijn bepaald.

Voorbeelden uit de Koran die de concepten van al-qadaa’ en al-qadar verhelderen

De eeuwige wil van Allah s.w.t. heeft ons de wilskracht en de kracht gegeven om het soort leven te kiezen dat ieder van ons wil. De Almachtige Allah heeft ons het denkvermogen gegeven om te kiezen voor een leven dat op preventie en veiligheid gebaseerd is of op een leven vol met nemen van risico’s. Allah s.w.t. schonk ons het vermogen, zodat we in welvaart kunnen leven, of dat we ons eerder aan de luiheid overgeven, dan zal de armoede ons in zijn greep nemen. De wil van de Almachtige Allah schonk ons keuzevrijheid in het doen van het goede of het kwade en in het al dan niet gehoorzamen aan de Almachtige Allah. De Almachtige Allah vergemakkelijkt voor de mens alles wat hij wil doen en bereiken, zowel het goede als het kwaad. In de volgende Koranverzen zegt Allah s.w.t.: «Jullie streven is veelvoudig. Degene die geeft en vreest en in de goede beloning gelooft, zullen Wij de weg naar het gemakkelijke vergemakkelijken. En degene die gierig is en zelfgenoegzaam en de goede beloning loochent, zullen Wij de weg naar het moeilijke vergemakkelijken» 92/5-10.

Allah s.w.t. heeft de menselijke ziel vatbaar gemaakt voor het doen van zowel het goede als het kwade. In de Koran staat: «Bij een ziel en wie haar heeft gevormd. En die haar zondigheid en vroomheid heeft ingegeven» 91/7-8. Dit vers valt binnen het concept van al-qadaa’. Allah s.w.t. heeft de mens het vermogen gegeven om zichzelf te zuiveren door deugden of zichzelf te bezoedelen door ondeugden. In al-Koran al-kariem staat: « Degene die haar zuivert, zal welgaan en degene die haar bederft, zal teleurgesteld worden» 91/9-10. En dit vers valt binnen het concept van al-qadar.

Geboorte afwijkingen, ernstige ziekten, natuurlijke, psychologische en sociale fenomenen in relatie tot al-qadaa’ en al-qadar

Sommige van ons vragen waarom sommige kinderen worden geboren met ernstige ziekten en geboorteafwijkingen. Komt dit uit al-qadaa’ van de Almachtige Allah? De Heilige Koran heeft geschreven dat Allah s.w.t. de mens in de beste vorm heeft geschapen. In de Koran al-kariem lezen we: «Wij hebben de mens in de beste vorm geschapen» 95/4. Maar al-qadar die door het menselijk gedrag wordt beïnvloed, kan er toe leiden dat de pasgeborene wordt geboren met ernstige aangeboren afwijkingen. Het soort leven dat we leiden, het voedsel dat we eten, het drinken dat we drinken, het roken dat we roken, de straling en chemicaliën waaraan we worden blootgesteld, de medicijnen die we nemen, het conflict in de gezinnen of in de sociale omgeving die sommige van ons meemaken, dit alles heeft een enorme invloed op de gezondheid van een foetus die in de baarmoeder van zijn moeder is. Als we (de vaders) weten in welke mate de gezondheid van een foetus verband houdt met de psychische toestand van de zwangere vrouw, dan zouden we onze zwangere vrouwen op onze ruggen gaan dragen zodat niks de ontwikkeling van onze toekomstige baby zou storen.

Als we over de natuurlijke gebeurtenissen denken zoals het bevriezen en koken van water, dan weten we uit de gewoonte dat water bevriest door middel van een extreme kou en kookt door middel van een hoge temperatuur. Ook alles wat ons blij maakt of kwelt in termen van trots en vernedering, welvaart en armoede, gezondheid en ziekte, geluk en verdriet, heeft een oorzaak die deze resultaten noodzakelijk maakt. Deze resultaten zijn al-qadar (lotsbestemming) die we zelf maken met het vermogen dat Allah s.w.t. ons heeft gegeven. Het wordt  wel in onze dagelijkse taal toegeschreven aan Allah s.w.t. maar slechts in termen van een verhouding van het deel tot het geheel. De oorzaken van onze sociale gebeurtenissen zijn met elkaar verweven Het is wel vaak moeilijk om de vinger erop te leggen. Maar waar we ons mee moeten wapenen, is hoe we ons leven beschermen tegen ziektes, tegen haat en tegen alle soort sociale problematiek. Sayyidoena Mohammed v.z.m.h. zei: «Een sterke mu’min is beter en geliefd bij Allah dan een zwakke. In allen bevindt zich het goede. Houd je vast aan datgene wat nuttig voor je is. Zoek hulp bij Allah en wees niet machteloos. Wanner je iets overkomt zeg dan niet: als ik maar dat had gedaan, zou dan dat en dat geweest zijn, maar zeg: Allahs wil is geschied. Want het woord ‘als’ opent de deur voor shaytaan» Moslim.

Foto is van Delano Ramdas van afbeeldingenbank Unsplash